Doku Umarov’un geçtiğimiz hafta Kuzey Kafkasya Emirliği liderliğini Aslambek Vadalov’a bıraktığını açıklamasından sonra “U” dönüşü yapması ve görevinin başında olduğu ilan etmesi Moskova’nın gizlemek için çok çaba harcadığı bir gerçeğe dikkatleri çekmeye yetti: Kuzey Kafkasya’daki direnişçilerin oldukça büyük bir kısmının İslamcı radikalizmden çok etnik ulusçuluğa eğilimli oldukları gerçeğine….
Sürgündeki Çeçen ulusçuların lideri Ahmed Zakayev, 4 Ağustos’ta Reuters’e verdiği röportajda Vadalov’u Çeçenya’nın bağımsızlık mücadelesi günlerinden bildiğini, geçmişte düzenli olarak kendisi ile görüştüğünü, ayrıca Vadalov’u İslamcı gruplarla bağlantısı olmayan ılımlı kanattan biri olarak tanıdığını söyledi. Eğer Zakayev’in sözleri doğru ise bu Umarov’un 4 Ağustos’taki dönüş nedenini anlamamıza yardımcı olabilir. Gerçekten de Zakayev röportajı dönüş işinde rol oynamış olabilir. Zakayev’in de işaret ettiği gibi Umarov’un radikal İslamcı duruşu Rusya tarafından kendisinin de tıpkı Irak, Afganistan ve dünyanın diğer yerlerinde olan problemlerin aynıları ile yüz yüze olduğu yönünde Batı’yı ikna etmede kullanıldı.
Eğer Vadalov gerçekten bir İslamcı radikalden daha da fazla Çeçen ulusçusu ise bu Moskova için ciddi bir sorun yaratabilir. Çünkü Batıdaki insan hakları savunucularının büyük kısmı, özellikle de Moskova’nın ve (Çeçen kukla) Ramzan Kadirov’un bölgedeki İslami hareketlerin varlığını ileri sürerek gerçekleştirdiği ve gerçekleştirmeye devam ettiği vahşiliklerden sonra Çeçen ulusal hareketini çok daha fazla destekliyor.
Yani sonuçta, geçmişte Çeçenya’nın bağımsızlığını destekleyen veya en azından çatışmanın müzakere yolu ile çözülmesi yönünde Moskova’ya baskı yapan Batılı gruplarda Umarov’un geri dönüşü ile bir hareketlenme başlayabilir çünkü bu dönüşle Çeçenya veya Kuzey Kafkasya’nın herhangi bir yerindeki etno–ulusçu hareketlerin önemi ortaya çıkmış oluyor.
Fakat yukarıda bahsi geçen düşünceye karşıt olarak Umarov’un ideolojik temelde değişmesi bölgedeki İslamcı öğelerin birliğini de baltalayabilir. SK Strateji Araştırma Merkezi’nden Abdullah İstamulov’a göre Umarov geri dönmeye Vadalov’a şüphe ile bakan Emirliğin Kabardey–Balkar liderleri tarafından zorlandı. Yine İstamulov’a göre Vadalov kimse tarafından tanınmıyor ve Emirliğin mevcut finansörleri parayı bildikleri insana (Umarov) verecekler.
Kuzey Kafkasya’da olanları yakından takip eden gazetecilerden Bahtiyar Ahmedhanov’a göre Umarov’un son yaptıklarının nedeni ya takipçileri arasındaki görüş ayrılıkları ya da direnişin Çeçen bölümündeki (direnişin Çeçen kısmında mevcut İslami ideoloji ve sivillere saldırıya karşı çıkan bir grup var) iç çatışma....Ahmedhanov’a göre İçkerya direnişçileri Umarov’dan hiçbir zaman hoşnut olmadı çünkü Kafkas ulusları içinde her zaman milli düşünce dini olandan önce geldi. Ahmedhanov, Kafkasya Emirliği’nin Rus Gizli Servislerinin bir ürünü olduğunu ve parçalanmaya mahkum olduğundan emin olduğunu da söylüyor.
Rus gizli servisleri ajanları, Moskova’nın Kuzey Kafkasya politikası ile ilgili Batı eleştirisini susturmak için Kuzey Kafkasya direnişinin tamamının (radikal) İslamcı olduğu fikrini kontrol ederek yaymakla kalmadı diğer taraftan çatışma alanını genişletmek ile de ilgilendi. Çünkü bu durum onlara “kaynaklara kontrol edilmeden giriş” ve gizli servisler içinde yükselme imkanı sağladı.
Carnegie Merkezi (Moskova) Kafkasya uzmanlarından Aleksey Malaşenko’ya göre ise “Çeçen direnişçiler özel ulusal hedeflerinin gerçekleştirilmesi yerine sürekli olarak evrensel cihat çağrısı yapan birinden hoşnut değiller.” Malaşenko bu durumun biraz Afganistan’daki duruma benzediğini söylüyor. Ona göre Afganistan’da da tüm dünyadaki kafirlere karşı mücadele etmek için evrensel cihat çağrısı yapanlarla kendi ülkelerinde kendi kurallarını oluşturmakla yetinen ulusçular arasında da karşıtlık mevcut. İM
Paul Goble - Window on Eurasia